DENEMELERİM

1. İnsanlık ve mutluluk üzerine.

2. Evlilik üzerine

3. İkramda insan analizi

GERMİLİ SÖZLÜĞÜ

(GERMİLİ AĞZI)

Hazırlayan/Derleyen: Savaş Köksal

İÇİNDEKİLER

		Sayfa Numarası
	İÇİNDEKİLER	1
	ÖNSÖZ	2
1.	GERMİLİ TARİHÇESİ	3
2.	GERMİLİ’YE KOMŞU KÖYLER	4
3.	GERMİLİ HARİTASI	5
4.	BAĞ, BAHÇE VE MINTIKA İSİMLERİ	6
5,	GERMİLİ AĞZI	7
6.	SÖZLÜK	8-27
7	FOTOĞRAFLAR	28-31
8	KAYNAKLAR	32
9	EK:1 TABLO	33

ÖNSÖZ

Değerli Hemşerilerim,

Hepinizi saygı ile selamlıyorum. Bu kitapçıkta yazılanları okurken geçmişle ilgili hatıralarınız gözünüzün önüne gelecektir. Unuttuğunuz kelimeler ve yöre isimlerini tekrar hatırlayarak tebessüm edeceksiniz. Benim yaşadığım dönemde en çok keçi, koyun olan evlerden biri bizimdi. Çobanlık nöbetimiz çok olduğundan, Rahmetli Çoban Mısdafa’dan sonra (Mustafa Doğangür) en çok çobanlık yapanlardan biri olduğumdan köyümüzün meralarını çok dolaştım. Taşını, toprağını özlüyorum.

Bu çalışmada birçok eksikler ve yanlışlar bulacağınızdan eminim. Bunun için affınıza sığınıyorum.

Yakın çevremizdeki, başta Çemişgezek olmak üzere Kemaliye, Ağın, Pertek için yapılan yöresel kelimelerle ilgili çalışmaları inceledim. Buna kendi hatırlayıp bir kenara yazdığım unutulmaya yüz tutmuş kelime ve deyimleri de ilave ederek gelecekteki kuşaklara bir armağan bırakmak istedim. Aksi takdirde ileriki zamanlarda unutulacağından dolayı endişeliyim.

Bu vesile ile köyümüzde ahrete intikal eden tüm yakınlarımızı rahmetle anıyorum, yaşayanlara sağlıklı uzun ömürler diliyorum.

1.	GERMİLİ TARİHÇESİ

Eski adı Garmiri’dir. Ermenice “Kızıllı” anlamına gelmektedir. Daha sonra Germiri ve sonunda Germili adını almıştır. 20. Yüzyıl başında kısmen Ermeni yerleşimi. Günümüzde ise Sunni Türk yerleşimidir.Germili , Gedikler nahiyesi merkezi idi. 1894 Mamuretülaziz Salnamesinde 29 Ermeni ve 140 Müslüman nüfus görünür. Halen "Karakeçili Türkmen" olduklarına inanılmaktadır.

Günümüz yerleşiminden 1530 yılı kayıtlarında , "Germiri" adıyla Çemişgezek sancağının Belde nahiyesine bağlı bir köy olarak bahsedilmektedir. Köyde 1518 yılında 21, 1541 yılında 37 ve 1566 yılında 58 hane olmak üzere sadece Gayrimüslim nüfus yaşamaktaydı. 1691 Cizye Defterinde de (Gayri müslümlerin yer aldığı vergi defteri), Çemişgezek kazasında Gayrimüslimlerin (Ermeni) yaşadığı köyler arasında "Germiri" köyü de yer almaktaydı. 1835 yılı nüfus sayımında da "Germiri" adıyla yer alan Sinse nahiyesine bağlı köyde; 23 hanede olmak üzere 81 Gayrimüslim erkek nüfus, 41 hanede de 148 Müslüman erkek nüfus yaşamaktaydı. 1897 yılında "Germili" nahiyesinin merkez köyü olarak görülen yerleşim, Cumhuriyet döneminde de bu konumunu sürdürmüş olup adı da 1960 yılında Gedikler olarak değiştirilmiştir. Köyde; 1894/1895 yılında Ermeniler'e, 1896/1897 yılında da Müslümanlar'a hizmet veren ilkokul bulunmaktaydı.

2.	GERMİLİ’YE KOMŞU KÖYLER

Köyün Yeni Adı:	Köyün Eski Adı :	Anlamı :
Gedikler	Germili /Garmıri	Kızıllı
Ergenler	Sassöllü
Alakuş	Mamsa
Varlıkonak	Sisne
Güneybaşı	Setirge	Erkek ismi
Yukarı Demirbük	Türk Vartenik	Güllük
Keçeli	Tödge
Cebe	Pazapun	Şahin Yuvası
Gülbahçe	Dimili	Zazaça, Aşiret
Erkalkan	Sığnek	Kara Manastır
Gemici	Miyadun	Keban baraj gölü altında kaldı.
Cihangir	Ulaklı, Gızı
Doğanalan	Hemmeşe
Ekindere	Rabat, İrabat	Keban baraj gölü altında kaldı.
Mezire	Bileç
Aşağı Demirbük	Aşağı Vartenik
Yünbüken	Kermisi	Kayserili, Kapadokyalı
İncesu	Göhre
Savuk		Keban baraj gölü altında kaldı.
Gemici		Keban baraj gölü altında kaldı.
Çakırtaş	Maşger	Çürükkale

Keban Barajı’nın su tutmasından önce Çemişgezek’te toplam 51 köy muhtarlığı varken, bu köylerden 14’ü tamamen 12’si ise kısmen su altında kalmıştır. Zamanla göçlerin de tesiri ile bir kısım köyler tüzel kişiliğini kaybetmiştir. 2020 yılı itibarıyla merkeze bağlı 34 köy bulunmaktadır.

3.	GERMİLİ HARİTASI

4.	ÇEŞME, GÖZE, BAĞ, BAHÇE VE MINTIKA İSİMLERİ

ÇEŞMELER ve GÖZELER

Caminin Çeşmesi

Paşanın Çeşmesi

Ete Çeşme

Aşağı Çeşme

Yukarı Çeşme

Garmiyet

Takmusak

Çüt Gözler

Sızan

Tandır Gölü

Çirton

Tükenin dere

Kanlu dere

BAĞ, BAHÇE VE TARLA ADLARI

Abilik bahçeleri

Poser,

Poyik,

Hatiçer,

Takmusak,

Hacıhüsenin bağı,

Canizer

Tevut

Kara yazı

Ağabağları

Karadaş

5.	GERMİLİ AĞZI

GERMİLİ AĞZI

Elâzığ, Çemişgezek, Gedikler yörelerindeki telaffuzlarda genellikle -yor eki atılır.

Ne ediyorsun? à Nedisin?

Ne yapıyorsun? à Napisin?

· 1. tekilde (ben) kelimenin sonuna -im eki getirilir. Örneğin: Gid -(i)yor -um kelimesinde -yor eki atılarak 'Gidim' şeklinde telafuz edilir.

· 2. tekilde (sen) kelimenin sonuna -isin eki getirilir. Örneğin: Gid -(i)yor -sun kelimesinde -yor eki atılarak 'Gidisin' şeklinde telafuz edilir.

· 3. tekilde (o) kelimenin sonuna -i eki getirilir. Örneğin: Gid -(i)yor kelimesinde -yor eki atılarak 'Gidi' şeklinde telafuz edilir.

· 1. çoğulda (biz) kelimenin sonuna -ik eki getirilir. Örneğin: Gid -(i)yor -uz kelimesinde -yor eki atılarak 'Gidik' şeklinde telafuz edilir.

· 2. çoğulda (siz) kelimenin sonuna -isiz eki getirilir. Örneğin: Gid -(i)yor -sun -uz kelimesinde -yor eki atılarak 'Gidisiz' şeklinde telafuz edilir.

· 3. çoğulda (onlar) kelimenin sonuna -iler eki getirilir. Örneğin: Gid -(i)yor -lar kelimesinde -yor eki atılarak 'Gidiler' şeklinde telafuz edilir.

Kelimelerin çoğunda Çemişgezek’te 'k' harfi değiştirilerek 'g' şeklinde telaffuz edilir. Germili de ise g harfi yumuşatılarak ğ ye yakın bir biçimde telafuz edilir.

Kelime

Çemişgezek/Elazığ

Germili

Kapı à

Gapı à

Ğapu

Kaldır à

Galdır à

Ğaldır

Kelimelerin çoğunda Çemişgezek’te 'k' harfi değiştirilerek 'g' şeklinde telaffuz edilir. Germili de ise g harfi yumuşatılarak ğ ye yakın bir biçimde telaffuz edilir.

Ayrıca Germili yöresinde “h” harfi kelimenin başında ise bu kelimelerin bazıları “ğ” olarak telaffuz edilir.

Ham à ğam, hısım à ğısım, hendek à ğandek vs.

6.	SÖZLÜK

Sözcük	Anlamı
accuk	Az. Azıcık.
adam ağullu	Gerektiği kadar, yeterince.
adın ne reşit, en söyle sen eşit	Karşısındakini dinlemeyen, hep kendisi konuşan.
ağartu	Süt ve süt ürünleri.
ağbin	Hayvan gübresi.
ağlayam seni	Küçük görmek, aşağılamak.
ağu	Zehir.
aha	İşte.
ahor sekisi	Kışın soğuklarda hayvanların sıcaklığından faydalanmak için ahıra bir metre yükseğe yapılan, içinde ocak vs. bulunan yaşam alanı. Yattığı ağor sekisi, söylediği İstanbul türküsü.
ahıri	Sonunda. Ahıri edeceğin belliydi: Sonunda bunu da yaptın.
ahiretlik	Ahiret kardeşi. Kardeş olmadığı halde kardeş gibi sevilen kişi.
aktarmak	Altını üstüne getirmek. Ürünü havalandırarak kolay kurumasını sağlamak.
alaf	Kışlık hayvan yemi.
aluça	Erik
amböle	Aha böyle.
analık	Üvey anne.
anuk	Kırsalda yetişen hoş kokulu bitki, nane yerine baharat olarak kullanılırdı.
arısdak	Tavan. Arısdakda üzüm var.
arkalamak	Sırtına almak
aşgere	Gizlemeden.
aygır	Erkek at
baboş	Yiğit, delikanlı çocuk ve gençlere sevgi ifade eden hitap şekli.
babuç	Ayakkabı.
badenç	Yabani fasülye.
Baran / maşara	Sebze ekimi yapmak için düzenlenmiş uzunca bölüm.
barğ	Ev. Evi barğı terk etmek.
basdığ	Pestil.
başyoğoru	Başı yukarıya doğru.
batman	Ağırlık ölçüsü.
bayram ekmeğiyle köpek tavlanmaz	Kısa süreli ekonomik rahatlamalardan dolayı havalara girmemek lazımdır.
becit	Önemli.
ben ağa sen ağa inekleri kim sağa	Herkes kenara çekilirse işleri kim yapacak?
beşşik	Hayvanın alnının ortasındaki beyaz kısım.
bıdık	Üzüm tanesi.
bıtırak	Bulaşkan dikenleri olan ot veya bu otun dikenli kısmı.
bızdik	Ucu sivri.
bızig	Küçük çiş.
bi çimdik	İki parmak ucuyla alınacak kadar
bibi	Hala.
bir kırtik	Az, azıcık.
biz	Sert deriye iğnenin girmesi için yol açan ucu sivri alet.
bizenk	Bir tür siyah ve büyük arı.
bocik	Böcek.
bokuna tekme atmak	Gereksiz yere kendi kendine kızan kişi.
boynoz kulağı geçer	Azimle çalışanlar ustalarından daha iyi iş çıkarır.
boyun devrüle	İntizar.
boyunduruk	Çift süren öküzlerin boynuna takılarak bir arada tutmak için yapılmış gereç.
bozo	Sarışın erkek çocuk.
bögelek	Bir çeşit sinek, büyükbaş hayvanın kıçına konarak rahatsız eder, sağa sola kaçmasını sağlar. Bögelek tuttu: Sağa sola koşturan hiper aktif çocuklara söylenir.
bubuk	Gonca gül.
budak	Ağaç dallarının uç kısımları.
bulaşmak	Muhatap olmak, rahatsız etmek
burçağ	Ateşi tutuşturmak için kullanılan ot.
can evin yığıla	Beddua.
canavar	Kurt.
canına daralanmak	Çok rahatsız etmek.
cartayı çekmek	Ölmek
cehennemin dibine git	Kızarak göndermek.
cello cillo	İt, kopuk.
ceremesini çekmek	Oluşan zararı karşılamak.
ceyranda kalmak	Rüzgar almak.
cezelemek	Zedelemek.
cıbıl	Fakir
cıkkırik	Kapı tokmağı.
cıncık	Cam. Cıncık gibi : Çok temiz.
cıngırik :	Koyunların boynuna takılan zil.
cıngızlık yapmak	Hile yapmak.
cırcır	Fermuar
cırtlamak	Tavukların/ kuşların çiş yapması. Cırdını çıkarmak: Üzerine ağırlığını vererek sıkıştırmak.
cıs cıbıldağ	Çırıl çıplak.
cızlavet	Kara lastik ayakkabı.
cibilliyet	Geçmişten gelen genler.
cirim cayrak olmak	Kumaşın param parça olması.
cucu	Tandırda yapılan cevizli ekmek.
cücük	Civciv. Tavuğun cücüğünü güzin sayarlar.
çaggala	Çağala.
çağa	Küçük çocuk.
çakçaku	Çekirge.
çakuç	Çekiç.
çaldırak bağlamak	Hayvanların kıçında dışkılarının kuruyarak kıllarından sarkması.
çallamak	Bahçenin etrafına çalı ile çit yapmak.
çaput	Bez parçası.
çapuk çalmak	El çırpmak.
çarğ	Önceden köylerde banyo yapılan yer.
çarpu / çarpulamak	Sulandırılarak bez ile duvarlara sürülen bir tür yöresel kireç.
çatal	Çalı kesme ve çallama işlerinde kullanılan hacet. Hacet işler el övünür, talih işler kul övünür.
çatlamağ	Tuvaletini yapmak.
çatlamayasın	Kız çocukları severken kullanılan kelimelerden biri.
çatma	Eşekle ya da katırla yük taşımak için yapılmış ahşap iki sandık.
çebiç	Bir yaşında dişi oğlak.
çec	Posa, tahıl yığını. Elmanın çeci. Arpa buğday çec olur.
çekişmek	Kavga etmek.
çelem	Turp.
çemçe	Kepçe
çemiç	Kuru üzüm.
çemkürme	Kırıcı konuşma, güzel konuş.
çeper	Bahçe sınırlarındaki dikenli çit.
çevürme	Etrafı çevrilmiş sulu bahçe.
çığın	Açılmamış bohça.
çığır	Karda açılan yol.
çırton	Suyun yüksekten akması, küçük şelale.
çıtma	Hayvan tekmesi.
çifte atmak	Binek hayvanın iki arka ayağını biden kaldırarak vurması. Bu harekete argoda “göt atmak” da denir.
çiğit	Meyve çekirdeği.
çimmek	Banyo yapmak.
çir	Hoşaflık kaysı kurusu.
çirpi	Ateşi tutuşturmak için kullanılan ince ağaç dalları.
çirpoz	Yeni çimlenmiş ekin.
ço	Eşeğe yürü talimatı vermek.
çökmek	Yaşlanıp her işi yapamamak.
dağum	Yabani ağaç ve kırmızı küçük yuvarlak meyvesi.
dalda	Gölge, kuytu.
darlık	Ekonomik sıkıntılı zamanlar.
davar	Küçük baş hayvan topluluğu.
dayak	Düşmesini engellemek için ağaçla yapılan destek.
değirmi	Yuvarlak.
dehre	Ağaçların dallarını kesmek, *sağ* etmek için kullanılan alet.
demee	Yaa, öyle mi?
derya	Çok.
devirsi gün	Ertesi gün.
deyeza	Teyze.
deyin	Sincap.
dinim imanım gevredi	Çok yoruldum.
dirsek çürütmek	Okulda okumak.
doğmamış çocuğa don biçilmez	Kesin bir durum söz konusu değilken hayellere dalmaya gerek yoktur.
doğnik	Örkenin (kalın kıl ip) ucuna bağlanan eşeğe yük yüklemeyi kolaylaştıran ağaçtan çengel. Geldi geldi doğnige dayandı: Yeter artık tahammülüm kalmadı.
dolak	Atkı.
dolama	İltihaplı yara.
dolanger	Bir tür bayram tatlısı. Önce ceviz baklavalık yufka arasına koyulup buruşturulup burularak tepsiye dizilir. Fırınlandıktan sonra şerbeti verilir.
döşşek	Yerde oturmak için yapılmış minder. Örti- döşşek yatmak. Hastalanmak.
düge	Henüz doğum yapmamış inek.
dürzi	Genellikle yaramaz çocuklara/erkeklere denir.
düzüm	Sıra, dizi. Bir düzüm patlıcan kofiği : Bir dizi kurutulmuş dolmalık patlıcan.
ecür	Küçük kavun.
egir	Propolis, arı boku.
egiş	Ateş küreği.
elcek	Orakla buğday/arpa biçerken desteyi büyütmek için parmaklara takılan gereç.
elegardi	Bulgurun incesi.
elekci	Çingene.
Elif ana	Köyün ergenlik çağına yeni gelmiş kız çocukları bir araya gelerek yemek yaparlar. Yapılacak yemeğe göre sen şunu getir sen bunu diye malzemeler bölüştürülür. Bu durumun oldukça gizli tutulmasının sebebi oğlanların buraya baskın yaparak pişirilen yemekleri aşırmak istemeleridir. Ben bir defasında Zirgil’in evi dediğimiz kimsenin oturmadığı boş evde yaptıklarına şahit oldum.
ellin körü	Beddua.
elöpen	kertenkele
Emele gelmek	Büyüyüp gelişmek.
emmi	Amca.
emmim dayım, hepsinden aldım payım	Hiç kimseden fayda yok.
enteri	Kadın elbisesi.
enük	Köpek yavrusu.
ergişi	Yetişkin erkek.
erinmek	Üşenmek.
erük	Kaysı.
erzingeç	Tek öküzü olanların çift sürebilmek için başka bir tek öküzü olanla ortaklık yapması. “öküz öldü ortaklık bozuldu” sözü buradan gelir.
esgüetek	Kadın
essağ mı?	Doğru mu?
Eşe	Ayşe.
eşgere	Açıkca.
eşgi	Hamuru tekrardan mayalamak için ayrılan hamur parçası. *Eşgilemek:* Hamura maya katmak.
eşşeğin böyüğü ahırda	İşin en önemli kısmı daha yapılmadı.
ey	Efendim. Uzaktan çağırana verilen cevap.
eylenmek	Yavaşlamak.
eze	Teyze.
fellemek	Fırlatmak.
Feyzo’nun boğazı doldu	Töğde tarafından yağış bulutları geliyor.
fıncik	Hayvan tekmesi.
fırfırik	Fırıldak.
fışdiklemek	Kışkırtmak.
fitlemek	Kışkırtmak.
gadan alam	Dua. Dertlerin, hastalıkların bana geçsin. Çok yaşa, gadan belan ğara daşa, altunun ölçekden daşa.
gakgo	Kardeş, erkeğe seslenme
gavar	Bahçe sulamak için su yolu. Gavarı kendine bağlamak: Komşunun bahçesine giden suyu kendi bahçesine çevirmek.
gayğana	Çırpılmış yumurta ve un karışımından yağda kızartılarak yapılmış yiyecek.
gazel	Sonbaharda dökülüp kuruyan ağaç yaprakları.
gebermek	Sevilmeyen hayvanın ya da insanın ölmesi.
gedük	Kar yağınca geçilmesi zor, yüksek yer.
gıdik	Keçi yavrusu.
gıkgılig / gıngılig	Ağacın, minarenin vs. en yüksek noktası
gıldırik	Yuvarlak. Gıldırik köfte.
gılik	Keçi / koyun boku.
gındırlanmak	Yuvarlanmak. Bastığım taş uçurumdan aşağı gındırlandı.
gıragıra	Göçmen kuş cinsi.
gırıldamak	Guruldamak. Karnım gırıldadı, acıktım anlamında.
gıristik	Ev yapımı mum.
gırmitiklü	Düz olmayan, üzerinde çıkıntıları olan. (Örnek: Gırmitiklü değnek.)
gırnata	Klarnet.
gızmak	Isırmak.
glorik	Yuvarlak, küre şeklimde. Glorik köfte.
gocik	Mont.
goldoş	Büyük kertenkele, bukelamun.
goştik	İçine döğme konulan pestil.
göbek	Mantar.
gögerçin	Güvercin.
görecek	Başa gelen olumsuz olaylar.
göze	Kaynak suyunun ilk çıktığı yer.
güççük	Küçük.
ğağ	Elma, armut kurusu. Yabancı, el.
ğır ğışik oldu	Kırılıp paramparça oldu.
ğırnik	Sümük.
ğışik	Kurumuş ağaç yaprağı.
ğızmekar	Hizmetçi.
halo	Erkeklere seslenirken söylenir. (Hala oğlu ).
han	Mola yeri
harığ	Sebze ekmek ya da su geçirmek için hazırlanmış yer.
Hatıl	Taş ve kerpiç duvarların düzgün ve sağlam olması için arasına koyulan ağaç kısımlar.
haydi ğağın öğlen oldu	Güneşin doğduğu saatler.
hedik	Haşlanmış buğday yada kara batmayı önleyen ayakkabı.
herg	Sürülmüş ekilmemiş tarla.
herslenmek	Kızmak.
hevenk	İpe bağlanarak duvar ya da tavana asılan bir grup kışlık üzüm. Üzümler salkım halinde düzgün dursun diye ipe bağlı söğüt daları ile ustaca ayrılarak kurumaya bırakılır. Bu üzümlerin bir miktar suyu çekilse de tam kurumaz ama çok tatlı ve lezzetli olurlar. Asılan hevenklerde genellikle kabuğu kalın cinslerden Amasya türü beyaz üzüm, kırmızı üzüm ve karga burnu denen siyah üzüm cinsleri kullanılır. Ağır bir misafir geldiğinde ya da hasta ziyaretinde çıkarılır.
heybe	Binek hayvanların sırtına koyulan iki tarafı torbalı kıldan ya da yünden yapılmış her türlü eşyanın taşındığı bagaj, terki.
hımik	Burnundan, genizden konuşan.
hınç	Öfke.
Hır çıkarmak	Kavga istemek.
hon	Tarladaki ekinin mola verilene kadar biçilecek olan kısmı. Honcu başı : Honu bütün tarladan ayıran baştaki kişi.
horanta etmek	Laflamak
horata etmek	Laflamak
horozoğlu işi	Baştan savma yapılan iş.
ğotik	Çocukların ısrarla çağırmalarından usanan annenin ne var anlamında verdiği cevap.
ig	Kıldan ya da yünden ip yapılırken kullanılan alet.
iki lafın belini kırmak	Sohbet etmek.
irahan	Reyhan.
İsdemedüğün ğader var	Çok var.
işlek	Kalabalık.
işlik	Yakasız gömlek.
jiji	Ağustos böceği.
jojik	Ağuz sütünün kesilmesiyle meydana gelen delikli lor.
kaça patlarsa patlasın	Neye mal olursa olsun.
kalbur	İri delikli elek.
kalik	Ayakkabı.
kaltak	Kadını kötülemek için kullanılır.
kancığ	Dişi.
kara yere gelesin	Anne çocuğu defalarca çağırmasına rağmen sokaktaki oyundan gelmiyor. Sonunda anne ben geldim diyince Annenin verdiği cevap “kara yere gelesin”.
karaba	Ev. Gir karabana adamın başını belaya sokma! Evine git yoksa fena olur.
karaltu	Belli belirsiz, gölge.
karar	Büyük kıl çuval.
karığ	Su yolu.
karnağırsi	Karın ağrısı, çocuklara terslemek için söylenir.
karşı geçe	Karşı taraf. Karasu nehrinin karşısında kalan Erzincan/Kemaliye köyleri için kullanılır.
katma	Çuvalın ağzının dikildiği kalınca ip.
kayış	Kemer.
kehellemek	Azalmak. Başımın ağrısı biraz kehelledi.
kejgere	İki kişinin kollarından tutarak yük taşıdığı tahtadan inşaat gereci.
kendinden töremiş	Kendiliğinden olmuş. Örneğin meyvenin kurdu.
kenger	Yemeği ve sakızı olan dikenli bir bitki.
keran	Kalın ağaç.
kerme	Hayvan dışkılarının bir araya gelerek kendiliğinden kurumuş hali
kertik	çıkıntı
kes	Kırsal alandaki kuru dikenlerin kışın hayvanlara verilmek üzere toplanması.
kese	Kestirme yol.
kesim	Tarafların şartlarda anlaşması.
kesmek	Arkasından olumsuz konuşmak.
kesmik	İri saman.
kessek	Islanıp kuruyan toprak parçası. Tarlanın her yeri kessek olmuş.
kığ	Çocuklara hitaben orası kötü mikroplu dokunma anlamında.
kındik	Çenenin alt kısmı.
kırçillü	Saçaklı.
kırgın	Hasta, ya da hastalanmak üzere.
kırzig	Kökü soyularak yenen bir kır bitkisi.
kırtik	Çok küçük bir parça.
kısga	Ekmek için küçük soğan.
kış	Tavukları kovmak. Tavuğuna kış mı dedük.
kısrak	Dişi at
kıtıriklü	Kenarları girintili çıkıntılı. Kıtıriklü fesi var, ne mubarek sesi var. Abdessiz ezan okur, nikahsız karısı var.
kızıl kıyamet koparmak	Çok tepki vermek.
kızzıl kurt	.At ve eşeklerin Kalın bağırsaklarında oluşan kan emici kırmızı kurt. Anne veya ablanın iyice kızınca çocuğun çağırmalarına verdiği cevap.
kile	Buğday/arpa ölçüsü.
kile	Buğday/arpa ölçüsü.
kisek	Odanın damını tutan kurutulmuş, temizlenmiş kavak ağaç.
kofik	İçi oyularak kurutulmuş patlıcan, biber.
kokol	Yaşlı ağacın ortasında oluşan boşluk.
kolan	Palanı binek hayvana bağlamak için kullanılan yassı ve kalınca ip.
kollik	Boynuzu olmayan keçi.
kom / koz	Keçi, koyun ahırı.
konç	Çorabın ökçeye gelen yeri.
konça	Yufka açarken veya yemek yerken kullanılan kısa ayaklı tahta.
kopuç	Yıkarken çamaşırı dövme tahtası.
kor mu sokmuş	Sağlıklı, hasta masta değil.
kortik	Çukur. Bahcada su kortigi, içinde sabun kırtigi Ğaynanami sorarsaz,yedi köyün sürtügi
kos	Kapıyı içeriden sağlamlaştıran ahşap destek.
kozik	Doğada kendiliğinden yetişen küçük armut.
köprüden geçerken göt göte değmiş	Uzaktan akrabamız olur.
kör pencire	Pencere boyutunda, gömme dolap.
köynek	Atlet.
kudurum	Kötürüm, felç olmuş.
kulak tozu	Kulağın arka kısmı.
kullik	Bere.
kundak	Bir yaşına kadar küçük çocukların sarmalanması, bebek bezi. Höllük elemek: Kundaktaki külle karışık toprağı temizleyip havalandırmak.
Kunnamak / kuzlamak	Hayvanın doğurması.
kurik	Eşek sıpası.
kurik	Eşek sıpası.
kuru kuru gadan alam	Hiçbir faydan dokunmadı, sadece laf.
kurut	Kurutulmuş çökelek
kuşluk vakti	Sabah güneşin doğduğu saatler.
kuşmat	Yemlik otu.
kutik	Büyümemiş köpek.
külbe	Çapa aleti.
küncü	Susam.
küte	Acur.
lec	Münakaşa.
loğ	Toprak dam akmasın diye toprağı sıkıştıran silindirik taş.
lolliğin (boddiğin) ağzıma ola	Erkek çocuk severken.
lollik	İğde.
lüllük	Çeşmede suyun aktığı boru. (Keçinin uyuzu suyu çeşmenin lüllüğünden içer.)
mahana	Bahane.
makat	Sedir.
malamat olasın	Prişan oalsın anlamında intizar.
malez	Üzüm şırasının pestil yapımına uygun hale getirildiği bulamaç.
malyağma	Harmanda düven sürüldükten sonra ortaya toplanan ezilmiş buğday/arpa ile saman karışımı.
maraba	Ortakçı.
mari	Dişi keklik
massa	Çift veya düven sürerken, sürücünün öküzü yönlendirmek yada hızlandırmak için kullandığı 2 m civarında ucu çivili sopa. Sabah güneş bir massa olunca bahçede buluşalım. (Zaman ve mesafe ölçüsü)
maşrafa	Metal bardak.
mazuk	Meşe palamudu.
menceki	Bulgurluk buğday çeşidi.
merek	Hayvanlar için kışlık yem konulan depo. İki merek, bir direk?
meteris	Avlak.
mezire	Merkeze bağlı küçük yerleşim yeri.
mığ	Çivi.
mığırik/mırğik	Armuttan küçük, kozikden büyük armut.
mırığ	Saman tozu.
mintan	Gömlek
mol	Ağacın yeni çıkmış dalı.
mormorik	Böğürtlen.
mozik	Topaç. Dananın büyüğü.
mukayyet olmak	Gözetmek, sahip çıkmak.
neceki	Sürece (neceki canım sağdır=canım sağ olduğu sürece).
neçe	Nice. Neçeleri geldi geçti. Nice insanlar buralarda yaşadı.
nerede dıngırtı, orada buluntu	Eğlenceyi seven.
nezeldi	İnceldi. Parmağımın derisi nezeldi.
ohoo	-Tren kalktı mı? –Ohoo : Kalkalı çok oldu anlamında.
oralı olmamak	İlgilenmemek.
otu burma yapmak	Derilen otu, orakla bükerek kuruyabilir ve taşınabilir hale getirmek.
oynak	Ağıbaşlı değil.
oynaş	Eşi dışında sevgili. “Bana oynaş bugün lazım, yarın kocam da gelir.“ Her şeyi zamanında yapmak gerekir.
oyun	Hile
ögünde ölem	Çocukları severken kullanılan “Senin için gerekirse canımı veririm.” Anlamında kullanılır.
ögürmek	Kusamk.
ögürsek	Tosun isteyen inek
ökcen bu yana	Gidebilirsin.
örken	Kıldan yapılmış kalın ip.
örkene un sermek	Bahaneler üretmek.
palan	Eşek veya katır üzerine bağlanan bir çeşit semer. Genellikle Semer yük yüklemek, palan ise binmek içindir. Eşeğin palanı eşeğe yük olmaz. İnsan kendisi ve yakınları için gösterdiği çabadan gocunmaz anlamında.
palaz	Kıldan yapılan kilim.
pambuğ	Pamuk.
part	Karın, işkembe.
patlavuk	Çiçekleri sıkınca patlayan yabani bodur ağaç.
pekirtmek	Sağlamlaştırmak.
pepe	Ekmek. Genellikle çocuklar bu kelimeyi kullanır.
perçin	Çalıdan yapılmış bahçe çiti. Altı perçin, üstü perçin içinde bir şah gögerçin.
perper	Semiz otu.
peş	Elbisenin etek kısmı. Peşine düşmek: Takip etmek, yanından ayrılmamak.
pırçeklü	Havuç.
pırırık	Cesaretsiz.
pırtik	Paçavra
pırtlatmak	Acı bademi haşladıktan sonra ince kabuğundan ayırma eylemi.
pısğırmak	Ağzındaki suyu veya tükürüğü aniden etrafa saçmak.
pısik	Kedi.
pışorik	Bir tür kar yağışı.
pışpışlamak	Uyutmak için eliyle bebeğe ufak ufak dokunmak.
poççiğinden tutmak	Köşesinden, ucundan tutmak.
poğ	Bok. Yaş poğ, kuru poğ ikiside aynı poğ.
porik	Perçem.
pormutluk çıkarmak	Oyun bozanlık yapmak.
potik	Kısa boylu. Potik ğaşuğ duvara yapuşuğ.
pampoz	İlkbaharda kırsalda çıkan nevruz çiçeği.
*pun*	Kuş yuvası. Süvük ucu kuş puni Oldum yarin düşkünü Baş açık yalın ayak Yola düştüm kış günü
purnat	Orakla biçilen bir kucak ekin.
sabilik	Yassı.
sadır	Sebze fidesi.
sağ	Küçükbaş hayvanlar için kışlık olarak hazırlanmış yapraklı söğüt ve meşe dalları.
sağavel	Bahçe/ahır süpürgesi
sal	Düz taş.
salağana	Başıboş gezen.
sami	Öküzü çift ya da düğen sürmek üzere boyunduruğa bağlamak için kullanılan ağaç kelepçe ve ipi.
sap	Derilmiş ekin. Dirgeni iyen sıpa, bi daha gelir mi sapa.
sapa	Kestirme olmayan yol.
saplu	Büyük kepçe.
sarat	İri delikli elek.
savuşmak	Uzaklaşıp gitmek.
sebi	Zavallı çocuk.
segirmek	Koşmak.
sehin	Yayvan, büyük bakır kap.
sehin	Yayvan, büyük bakır yemek kabı.
serik	Deri.
sersefil	Perişan
sesin yerin altından gele	Beddua
seyiplemek	Kendi haline bırakmak, sahiplenmekten vazgeçmek.
sıçan	Fare.
sıfat	Yüz.
sımırdik	Bulgurun en incesi.
sırık	Cevizleri / bademleri dökmek için kullanılan uzun sopa. Mecaz: Uzun boylu.
sicim	Kalın ip.
silme	Ağzına kadar dolu.
sini	Üzerinde yemek yenen büyük tepsi.
sitil	Bakır kova.
soğaraç	Çorbalara ilave etmek için yağda kavrulmuş soğan ve baharat.
sorkun	Sepet yapılan söğüt cinsi.
soyğa	Sevilmeyen, istenmeyen. Genellikle zararlı hayvanlar için kullanılır.
soyka	Hayvanlara bazen de gereksiz davranışlarda bulunan insanlara hitaben söylenir. Git şuradan deli soyka.
sökün etmek	Hep birlikte hareket etmek.
sucuk	Üzüm şırasından yapılan bulamaca, ipe dizilmiş ceviz badem içi dizisi birkaç defa batırılıp kurutularak yapılır.
surun	Yufka ve yoğurt karışımından yapılan yemek.
Suvağ suvamağ	Çarpu adı verilen özel toprak ile duvarları boyamak. Geline duvağ, eve suvağ yağışır.
südlügen	Acı bir yabani ot cinsi.
südü bozuk	Hayırsız.
süvük	Dam saçağı, toprak damın kenarları.
süvüngün ucunda bir burma ot	Bilmecenin cevabı: kaş.
şekil süpürmek	Sonbaharda dökülen yaprakları küçükbaş hayvanların kışın yemesi için toplmak.
şırik	Gözyaşı. Haberi duyunca şıriğini akıttı.
şişek	Yavru yapmamış genç koyun.
şiv	Üzümü çiğneyip şırasını aldıktan sonra kalan posa.
şorik	Salya, sümük.
tahtaya teneşüre gelesin	Beddua. (Ölesin anlamında.)
tapan	Damdaki karları atmak, harmandaki samanları toplamak için kullanılan alet.
tapiklemek	Uyuyakalmak.
tavlanmak	Şişmanlamak. Tavlu : Şişman.
tehne	Bulaşık bezi.(Çimer çimer kazuğa biner)
tekme atmak	Hayvanın tek ayağını kaldırarak vurması. Bakınız: çıtma, fıncik
tensüz	Münasebetsiz.
tentene	Dantel.
terek	Kapaksız, raflı kap-kacak dolabı.
teşt	Büyük metal leğen.
tevek	Üzüm yaprağı, üzüm ağacı.
tıknaz	Şişman.
tırige düşmek	İshal olmak.
tıs tımbılik	Sevimli şişman.
toğli	Genç koyun
toprak başıma gele	Kötü haberden sonra çaresiz durum, ben de öleydim anlamında kullanılır.
toprak başıma gele	Çaresiz durum, kötü haberden sonra ben de öleydim anlamında söylenir.
tosbağa	Kaplumbağa.
tuluğ	komple yüzülmüş hayvan derisiyle yapılan, tulum peyniri koymak ya da tereyağı yapmak için kullanılan gereç.
tuman	Uzun don.
tump	Tarlanın ya da sebzeliğin kenarındaki hafif yüksek yer, sınır.
turik	Torba.
tüfeng	Tüfek.
uçgur/oğcur	Kemer yerine geçen ip.
ula	Erkeklere seslenme sözü.
uşak	Çocuk. Ben diyim hadımım, sen diyisin oğuldan uşağdan neyin var.
uy başıma gelenler	Üzülecek bir haber duyunca söylenir.
ürkütmek	Hayvanı korkutmak.
üsgek	Yüksek.
üsgüre	Büyük bakır tas.
üstbaş	Giyecek.
vala	Beyaz çarşaf. Dut sallarken dibine açmak, üzerinde pestil yapmak vs. gibi amaçlarla kullanılır.
verik	Henüz yumurta yapmamış, büyük civciv.
vıcık vıcık	Islak, ele bulaşkan madde.
ya sırti ya parti	Ne olacaksa olsun.
yal	Köpek için yapılan yemek.
yalavuz	Tek başına.
Yallah evrek, poççik sığnek, venk küpçü, germeili gemikçi, sasselli sirimci, sinse birinci	tekerleme
yağdu	Aydınlık.
yampiri yampiri gitmek	Dengesizce yürümek.
yaş bok, kuru bok ikisi de aynı bok	Değişen bir şey yok.
yattığı ahır sekisi, söylediği İstanbul türküsü	Mevcut durumundan daha zenginmiş gibi davranmak.
yazı	Kırsal düz alan.
yazma/dülbent	Kadın baş örtüsü
yemek gördün mü giriş, dayak gördün mü sıvış	Nerede zararın, nerede karın olduğuna dikkat et.
yennik	Ağır değil.
yıbrığ	İbrik.
yılğın	Derelerde yetişen bodur ağaç cinsi.
yosma	Baştan çıkaran kadın.
yular	Binek hayvanı kontrol etmek için boynuna bağlayıp bir ucunu elimize aldığımız boyun bağı.
yumuz	Omuz.
yüklük	Yatak yorgan dolabı.
yüzü kara	Utanılacak şey yapmış olan.
zarzavat	Sebze ekilen yer.
zerik	Sıcaklarda oluşan koyun hastalığı.
zıbarmak	Yatmak.
zıbartmak	Vurduğu yeri kızartmak.
zıkkım ye / zehir zıkkım olsun	O hakkın değildi ama sen yedin.
zıkkım, zıkkımlanmak, zıkkımın dibini yemek	Acı, zakkum. Çocukların anne acıktım diye ısrar etmesi üzerine işini bırakamayan annenin bunalınca verdiği cevap.
zırgıt	Çayırlarda gece öten bir tür çekirge
zırlamak	Eşeğin anırması ya da gereksiz ağlamak.
zırro	Deli eşek.
zibil	Çöp.
zibil gibi	Çok.
zidiklenmek	Yemeğin bozulması.
ziftlendi	Yemeğini yedi (yemez olsun).
zivan	Buğdaya benzeyen tohumları siyah olan bitki.
zoğna	Bahçe kapılarının kilitlenen kısmı. Kapı arka kilidi.
zöhür	Sahur.
zumzuk	Yumruk.
zuvağ	Sokak.